سندروم تخمدان پلی کیستیک(pcos)

سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان چیست؟

این بیماری یکی از بیماری‌های شایع زنان است که تحت عنوان PCOS نیز معرفی می‌شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک وضعیتی است که در آن تخمدان‌ها مقدار غیرطبیعی اندروژن ها، هورمون‌های جنسی مردانه را تولید می‌کنند. هورمون آندروژن در مردان بیشتر از زنان است. زمانی که تخمدان‌ها بیش‌ازحدود نرمال آندروژن آزاد می‌کنند، کیست‌های کوچک متعددی در تخمدان‌ها به وجود می‌آید. این کیست‌ها پر از مایع هستند. باوجوداین، برخی از زنان مبتلا به این اختلال، کیست ندارند، درحالی‌که برخی از زنان بدون این اختلال دچار کیست می‌شوند. البته این اختلال بیماری های شایع زنان به حساب می‌آید.

تخمک‌گذاری زمانی اتفاق می‌افتد که یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد شود. زمانی که تخمک آزاد می‌شود، می‌توان آن را با یک اسپرم مرد بارور نمود. اگر تخمک بارور نشود، در طول سیکل قاعدگی شما به خارج از بدن فرستاده می‌شود. در برخی از موارد، بدن یک زن به‌اندازه کافی هورمون‌های موردنیاز برای تخمک‌گذاری را تولید نمی‌کند.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) نوعی اختلال هورمونی است که در زمان باروری زنان رخ می‌دهد. اگر به این سندرم مبتلا باشید، ممکن است پریود نامنظم داشته باشید. گاهی هم پریودها طولانی‌تر از حد معمول ادامه پیدا می‌کنند.

وقتی تخمدان‌ها نتوانند تخمک‌گذاری را با موفقیت به انجام برسانند، کیست‌های کوچک و متعددی در تخمدان‌ها ایجاد می‌شود. این کیست‌ها هورمون‌هایی به نام آندروژن می‌سازند. افزایش سطح آندروژن می‌تواند مشکلات بیشتر و جدی‌تری در چرخه قاعدگیزنان ایجاد کند. همچنین با گذر زمان کم‌کم این سندرم سبب بروز بسیاری از علائم شایع خفیف تا جدی مرتبط با PCOS می‌شود.

انواع تنبلی تخمدان چیست؟

این بیماری معمولا بر اساس عامل ایجادکننده و علائم ظاهری، به ۴ دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:

۱- مقاوم به انسولین

این شایع‌ترین نوع PCOS است که با مقاومت به انسولین مشخص می‌شود. وقتی بدن به انسولین مقاوم می‌شود، می‌تواند منجر به:

افزایش تولید آندروژن: آندروژن‌ها هورمونی مردانه هستند که می‌توانند باعث رشد موهای زائد، آکنه و پریود نامنظم شوند.
تخمدان پلی‌کیستیک: تخمدان حاوی کیست‌های کوچک زیادی می‌شود که می‌توانند در تخمک‌گذاری اختلال ایجاد کنند.

۲- تنبلی تخمدان التهابی

التهاب خفیف مشخصه این نوع سندرم تخمدان پلی کیستیک است. این التهاب می‌تواند باعث مقاومت به انسولین و عدم تعادل هورمونی شود.

۳- PCOS با علت پنهان

در این نوع، علت اصلی بیماری واضحا مشخص نیست و تشخیص آن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد؛ زیرا آزمایش‌های رایج ممکن است ناهنجاری‌های واضحی را نشان ندهند.

۴- اختلال ناشی از قرص پیشگیری

نوعی از این بیماری، می‌تواند پس از قطع قرص‌های پیشگیری از بارداری هورمونی ایجاد شود. این اختلال به این دلیل است که بدن ممکن است به زمان نیاز داشته باشد تا تعادل هورمونی خود را دوباره تنظیم کند.

تفاوت تنبلی تخمدان خفیف و شدید

خفیف و شدید بودن این بیماری معمولا با عوارض و علائمی که ایجاد می‌کند مشخص می‌شود. به طور کلی، علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. به عنوان مثال، موهای زائد خفیف طبیعی است و تشخیص اینکه چه زمانی در زنان مبتلا تخمدان پلی‌کیستیک خفیف غیرطبیعی می‌شود، دشوار است. از طرف دیگر، زنان مبتلا به نوع شدید ممکن است رشد موهای زائد، ناباروری و چاقی قابل توجهی داشته باشند.

علائم همچنین ممکن است در طول سال‌ها تغییر کنند. به عنوان مثال، آکنه ممکن است در میانسالی کمتر مشکل‌ساز شود اما رشد موهای زائد می‌تواند بیشتر قابل توجه باشد. تصور می‌شود که از هر ۱۰ زن، حدود ۱ نفر مبتلا به تنبلی تخمدان است؛ اما شاید بیشتر از این نیز باشد؛ زیرا برخی از زنان با علائم خفیف به دنبال هیچ ارزیابی یا درمانی نمی‌روند.

علت تخمدانن پلی کستیک چیست؟

علت دقیق ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هنوز به طور دقیق مشخص نیست؛ اما ثابت شده است که عوال زیر در بروز آن نقش دارند:

۱- مقاومت به انسولین

انسولین هورمونی است که لوزالمعده تولید می‌کند و به سلول‌ها کمک می‌کند از قند خون استفاده کنند. وقتی سلول‌ها به انسولین مقاوم می‌شوند، سطح قند خون افزایش یافته و بدن انسولین بیشتری ترشح می‌کند. این انسولین اضافی می‌تواند تولید هورمون‌های مردانه (آندروژن) را افزایش دهد و تخمک‌گذاری را مختل کند. از نشانه‌های مقاومت به انسولین می‌توان به لکه‌های تیره پوستی پشت گردن، زیر بغل و کشاله ران، افزایش اشتها و چاقی اشاره کرد.

۲- التهاب خفیف

در تنبلی تخمدان التهابی، نوعی التهاب خفیف اما مزمن وجود دارد که باعث واکنش گلبول‌های سفید و تحریک تخمدان‌ها برای تولید آندروژن می‌شود. این وضعیت در طولانی مدت می‌تواند منجر به مشکلات قلبی-عروقی شود.

۳- عوامل ارثی

بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی ژن‌ها ممکن است با PCOS مرتبط باشند. سابقه خانوادگی وجود این بیماری، احتمال ابتلا را در شما افزایش می‌دهد.

۴- آندروژن اضافی

در این بیماری، تخمدان‌ها مقدار زیادی هورمون مردانه تولید می‌کنند که این امر موجب اختلال در تخمک‌گذاری می‌شود. تخمک‌ها به طور منظم رشد نکرده و آزاد نمی‌شوند. آندروژن اضافی همچنین باعث رشد موهای زائد و آکنه

چاقی همچنین می‌تواند سطح انسولین را افزایش دهد و علائم سندرم PCOS را شدت ببخشد. سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند ارثی باشد. این اتفاق خیلی معمول است که اگر مادر مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد، دختران یا یکی از دختران خانواده نیز این سندرم را تجربه کنند. همچنبن بیماری سندروم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند با پلیپ رحم نیز در ارتباط باشد.

خطرات PCOS چیست؟

اگر مادر یا خواهر شما مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد، ممکن است احتمال ابتلا شما به سندرم تخمدان پلی کیستیک بیشتر باشد. همچنین اگر مقاومت به انسولین دارید یا مبتلا به‌اضافه وزن و چاقی هستید، ریسک اینکه در آینده مبتلا به سندرم PCOS شوید، بالا خواهد بود.

علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک

علائم تنبلی تخمدان (PCOS) شامل موارد زیر است:

1- پریودی های از دست رفته، پریودی های نامنظم یا سیکل های قاعدگی سبک.

2- تخمدان‌های که بزرگ هستند یا اینکه تعداد زیادی کیست دارند

3- رشد موهای زائد روی بدن؛از جمله قفسه ی سینه، معده وپشت. ز این وضعیت تحت عنوان هیرسوتیسم یاد می‌شود.

4- افزایش وزن به خصوص در اطراف شکم

5- بروزاختلال در باروری یا ناباوری

6- چرب شدن پوست و بروز آکنه روی پوست

7- ریزش مو با الگوی مردانه،و بروز طاسی سر

8- رشد و ظاهر شدن لکه های پوستی تیره یا ضخیم پشت گردن، زیر بغل یا سینه ها

تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک

پزشک متخصص زنان از شما در مورد سابقه پزشکی و علائمی که در گذشته و حال دارید سؤال خواهد کرد. همچنین پزشک در ادامه ویزیت شما را تحت معاینه فیزیکی قرار خواهد داد. این احتمال وجود دارد که معاینه لگن نیز انجام بگیرد. این معاینه سلامت اندام‌های تناسلی شما را چه در داخل و چه در خارج از بدن شما بررسی می‌کند. برخی از علائم PCOS مانند علائم ناشی از سایر مشکلات سلامتی است. به همین دلیل، ممکن است آزمایش‌هایی مانند موارد زیر تجویز شوند:

1- سنوگرافی : برای بررسی اندازه تخمدان‌ها و دیدن کیست در تخمدان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش همچنین می‌تواند ضخامت پوشش داخلی رحم (آندومتر) را بررسی کند.

2- ازمایش هورمونی زنانه : این آزمایش به دنبال یافتن سطوح بالای آندروژن و سایر هورمون‌ها است و تفسیر آزمایش هورمونی زنان برای تشخیص سندروم تخمدان پلی کیستیک بسیار مهم است. پزشک ممکن در آزمایش خون و تست سطح گلوکزخون را نمیز مورد هدف قرار داد ، همچنین در آزمایش میتوان سطح تری گلیریسید و سطح کلسترول نیز مورد بررسی قرار داد.

درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک

درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب با دارو انجام می‌شود. خوب است بدانید که داروها نمی‌توانند این سندرم را کاملاً درمان کنند، اما می‌توانند به کاهش علائم و جلوگیری از برخی مشکلات سلامتی کمک کنند. درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک به عوامل متعددی بستگی دارد. ازجمله عوامل مؤثر در نحوه درمان این سندرم و همچنین سطح موفقیت درمان آن می‌توان به سن، شدت علائم و سلامت کلی بدن اشاره نمود. نوع درمان ممکن است به این بستگی داشته باشد که آیا می‌خواهید در آینده باردار شوید یا نه. اگر قصد بارداری دارید، درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک شما ممکن است شامل موارد زیر باشد.

تغییر در رژیم غذایی و فعالیت

یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی بیشتر می‌تواند به کاهش وزن و کاهش علائم کمک کند. همچنین یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به بدن شما در استفاده موثرتر از انسولین کمک کند، سطح گلوکز خون را کاهش دهد و شانس برگشت قدرت تخمک‌گذاری را افزایش دهد.

داروهایی که باعث تخمک‌گذاری می‌شوند

داروها می‌توانند به تخمدان‌ها کمک کنند تا تخمک‌ها را به‌طور طبیعی آزاد کنند. این داروها خطرات خاصی نیز دارند. آن‌ها می‌توانند شانس زایمان چند قلو را افزایش دهند. همچنین این داروها می‌توانند سبب تحریک بیش‌ازحد تخمدان‌ها شوند. از داروها زمانی کمک گرفته می‌شود، که تخمدان‌ها هورمون آندروژن زیادی ترشح می‌کنند. این وضعیت ممکن است سبب بروز علائمی همچون نفخ شکم و درد لگن شود. اما اگر قصد شما از درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک بارداری نیست، ممکن است پزشکان از روش‌های دیگری برای بهبود وضعیت عملکرد تخمدان‌ها استفاده کنند.

بهترین قرص برای تنبلی تخمدان

همان‌طور که گفتیم، داروهای مختلفی برای کاهش علائم و عوارض این بیماری تجویز می‌شود. بهترین قرص برای تنبلی تخمدان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1- قرص اورژانسی

2- پروژستین برای تعادل هورمونی

3- تفورمین (برای تعادل قند خون)

4- کلومیفن برای تحریک تخمک گذاری

5- دوفاستون برای درمان اختلالات قاعدگی

6- گلوکوفاژ (تنظیم قند خون)

البته مصرف این داروها برای درمان تخمدان پلی کیستیک باید با مشورت پزشک انجام شود و مصرف خودسرانه آن‌ها توصیه نمی‌شود.

داروهای دیابت

اگر شما مقاومت به انسولین داشته باشید و درگیر سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز باشید، احتمالاً پزشک از داروهای دیابت نیز برای بهبود اوضاعتان استفاده خواهد کرد. داروهای دیابت کمک می‌کنند که مقاومت بدن به انسولین کاهش پیدا کند. همچنین این داروها ممکن است به کاهش سطح آندروژن و کاهش رشد موهای زائد مردانه کمک کنند. با مصرف منظم داروهای دیابت ضمن کاهش مقاومت بدن به انسولین فرد مبتلا به‌تدریج تخمک‌گذاری منظم را نیز تجربه خواهد کرد.

تغییر رژیم غذایی و فعالیت بدنی

یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی بیشتر یکی از بهترین روش‌های درمان و کنترل سندرم تخمدان پلی کیستیک خواهد بود. پیروی از یک رژیم غذایی سالم برای تخمدان پلی کیستیک و فعالیت بدنی بیشتر می‌تواند به کاهش وزن و کاهش علائم کمک کند. آن‌ها همچنین می‌توانند به بدن شما در استفاده موثرتر از انسولین کمک کنند. رژیم غذایی سلامت و ورزش کردن سبب می‌شود که سطح گلوکز خون کاهش پیدا کند و همچنین شما قدرت تخمک‌گذاری به تخمدان‌ها برگردد.

داروهایی برای درمان علائم دیگر

همان‌طور که در ابتدا نیز اشاره کردیم، سندرم تخمدان پلی کیستیک ضمن اینکه خود اثرات و بیماری‌هایی را درپی دارد، سبب بروز چندین مشکل دیگر نیز می‌شود. طاسی، رشد موهای زائد و آکنه پوستی ازجمله مشکلات یا و عوارض جانبی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شناخته می‌شود. پزشک می‌تواند با تجویز برخی از داروهای به کاهش رشد موهای زائد در بدن، کاهش ریزش مو و درمان آکنه پوست کمک کند.

عوارض ابتلا به سندرم پلی‌ کیستیک چیست؟

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS خیلی بیشتر از سایر زنان در معرض ابتلا به مشکلات سلامتی جدی قرار دارند. ازجمله بیماری‌هایی که بیشتر زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌ کیستیک را مورد هدف قرار می‌دهند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1- دیابت نوع 2

2- فشار خون بالا

3- مشکلات قلب و عروق خونی

4- سرطان رحم

چه زمانی کیست تخمدان خطرناک می‌شود؟

عوامل متعددی می‌توانند بر مشکل کیست تخمدان تأثیر بگذارند، خطر پارگی آن‌ها را افزایش دهند و بیمار را درگیر به شرایط سلامتی دیگر کنند:

کیست تخمدان آلوده

کیست‌ها می‌توانند در پاسخ به عفونت لگنی ایجاد شوند. اگر کیست عفونی پاره شود، می‌تواند باعث سپسیس شود.

سپسیس یک پاسخ ایمنی تهدیدکننده حیات به باکتری‌های مضر است. زنان مبتلا به کیست عفونی با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند و گاهی اوقات برای تخلیه جراحی کیست نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.

زنانی که مبتلا به بیماری التهاب لگن یا PID هستند، بیشتر در معرض ابتلا به کیست‌های تخمدان عفونی قرار دارند. این عفونت اغلب ناشی از بیماری سوزاک و کلامیدیا است. باکتری‌های این بیماری‌های مقاربتی از دهانه رحم به داخل رحم می‌روند و ممکن است باعث ایجاد کیست شوند. این کیست‌ها پر از باکتری هستند که در صورت پارگی سبب بروز شوک سپتیک می‌شوند.

پیچ‌خوردگی تخمدان

هنگامی‌که وزن کیست باعث می‌شود تخمدان یک یا چند بار دور خود بچرخد، جریان خون به تخمدان کاهش پیداکرده یا کاملاً قطع می‌شود. از این وضعیت سلامت تحت عنوان پیچ‌خوردگی تخمدان یاد می‌شود. اگر این وضعیت رخ دهد، جراحی برای بازگرداندن جریان خون به تخمدان ضروری است.

آندومتریوز و کیست تخمدان

آندومتریوز وضعیتی است که در آن بافتی که رحم را می‌پوشاند در خارج از آن رشد کند. هنگامی‌که بافت آندومتر روی تخمدان‌ها تشکیل می‌شود، می‌تواند نوعی کیست به نام آندومتریوما تولید کند. این کیست می‌تواند پر از خون شود و افزایش حجم نیز داشته باشد. آندومتریوز می‌تواند بر باروری تأثیر بگذارد، خطر سرطان تخمدان را افزایش دهد و در صورت پارگی کیست سبب بروز خونریزی داخلی شود. کیست‌های ناشی از آندومتریوز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.

ارتباط سندرم تخمدان پلی کیستیک و بارداری

به طور رایج، تنبلی تخمدان با ایجاد اختلال در چرخه قاعدگی طبیعی، شانس بارداری را کاهش می‌دهد. آمارها نشان می‌دهد ۷۰ تا ۸۰ درصد زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک، با مشکلات ناباروری مواجه هستند. این شرایط نه فقط بر باروری تاثیر می‌گذارد، بلکه ممکن است عوارضی را در دوران بارداری نیز ایجاد نماید.

زنان مبتلا به این اختلال، دو برابر بیشتر از دیگران در معرض زایمان زودرس قرار دارند. همچنین خطر سقط جنین، فشار خون بالا و دیابت بارداری در این زنان افزایش می‌یابد. با این همه، کاهش وزن و کنترل قند خون می‌تواند تا حدود زیادی شانس بارداری بدون چالش را افزایش دهد. اگر قصد باردار شدن دارید، لازم است تحت نظر پزشک متخصص زنان قرار بگیرید و مراقبت‌های قبل از بارداری را به دقت دنبال نمایید.

آیا امکان جلوگیری از تنبلی تخمدان وجود دارد؟

در حال حاضر هیچ روش ثابت شده‌ای برای جلوگیری از تنبلی تخمدان وجود ندارد؛ اما می‌توان با انجام برخی راهکارهای ساده، علائم آن را کاهش داد و از عوارضش جلوگیری کرد. مهم‌ترین روش‌هایی که می‌توانید انجام دهید شامل موارد زیر است:

1- انتخاب رژیم غذایی سالم و غذایی

2- انجام منظم فعالیت های ورزشی

3- حفظ وزن مناسب بدن خود

سوالات متداول

۱- تنبلی تخمدان از چی به وجود میاد؟

اگرچه علت دقیق آن مشخص نیست؛ اما عواملی مانند دیابت، التهاب خفیف، هورمون آندورژن اضافی و عامل‌های ژنتیکی می‌توانند در ایجاد آن موثر باشند.

۲- آیا تنبلی تخمدان ارثی است؟

بله؛ مشخص شده است افرادی که در خانواده خود سابقه این بیماری را داشته‌اند، شانس بیشتری برای ابتلا به آن دارند.

۳- تنبلی تخمدان از چه سنی شروع میشه؟

این اختلال معمولا می‌تواند زنان را در محدوده سنی باروری (۱۵ تا ۴۴) سالگی درگیر نماید.

۴- آیا تنبلی تخمدان باعث ناباروری میشود؟

این بیماری با ایجاد کیست‌های متعدد در تخمدان، می‌تواند مانع تخمک‌گذاری عادی شود و شایع‌ترین علت ناباروری در زنان محسوب می‌گردد.

۵- تنبلی تخمدان باعث ریزش مو میشود؟

بله در مواردی این بیماری می‌تواند با ریزش و نازک شدن موها همراه باشد.

۶- تنبلی تخمدان چگونه تشخیص داده میشود؟

این بیماری معمولا به کمک روش‌های متعددی مانند بررسی علائم و سوابق، آزمایش خون، سونوگرافی و معاینه لگن تشخیص داده می‌شود

۷- برای تنبلی تخمدان چه بخوریم؟

انتخاب رژیم غذایی سالم و کم کالری و پرهیز از مواد چرب، شیرین و فرآوری شده به تعادل وزنی شما و در نتیجه کاهش علائم این بیماری کمک می‌کند.

۸- سریعترین درمان تنبلی تخمدان چیست؟

درمان قطعی برای آن وجود ندارد؛ اما داروهای پیشگیری از بارداری، متفورمین، کلومیفن و قرص گلوکوفاژ برای تنبلی تخمدان تجویز می‌شوند.

سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یک اختلال هورمونی پیچیده است که علاوه بر تأثیر بر تخمدان‌ها، باعث تغییرات هورمونی سیستمیک می‌شود و ممکن است شامل قاعدگی‌های نامنظم، افزایش هورمون‌های مردانه (آندروژن)، رشد موهای زائد، آکنه و مشکلات باروری باشد.

سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان چیست؟